Si Nyai Dyah Pitaloka

LAWANG SAKETENG

Ngagali peupeuyeuman nu geus ratusan taun disidem, kiwari diguar malah mandar jadi cacaang, ka sing saha anu ngagunemcaturkeun hiji kajadian nu dibere ngaran Perang Bubat.

Sampurasun…

Lawang saketeng kiwari dibuka dina enas galur intina, nalika Majapait nu diluluguan ku Hayam wuruk nu gaduh papatih Gajah Mada. Hiji kaayaan nu tempatna di wewengkon Jawa Timur, masih na amparan hiji nusa atawa pulo, di Beulah kulon kacatur aya hiji wanoja nu kawentar ku kageulisasanana, turunan rundayan ti hiji pamangku karajaan Galuh Kawali, ieu 2 karajaan boga kamerdekaan masing-masing.
Dijentrekeun karajaan nu di beulah kulon teh, nya dipupuhuan anu gaduh asma Prabu Maharaja Lingga Buana, astakalih putrana nu binekas wastana Dyah Pitaloka Citraresmi. Nya, Nyi Putri ieu pisan anu ngajadikeun Raja Hayam Wuruk gering nangtung ngalanglayung, kabungbulengan rasa nu anteb katresna nu teu kabendung. Teu dicaturkeun kumaha mimitina, nu eces ti Galuh arindit ngetankeun diwuwuh ku sahampalan prajurit.
Cag…tunda da geus tepi ka wewengkon nu geus diperenahkeun.
Hayam Wuruk bungah anu dianti-anti geus cunduk, sakumaha ilaharna tur geus disayagakeun ti anggalna, rek dipapag ku kahormatan karajaan, nya harita direureuhkeun heula di tempat anu ngaran Bubat tea, lilana eta ngareureuh 7 poe bingbilangan.
Dina waktu keur nungguan bingbilangan kana tujuh poe, nya aya nu daratang nu ngakukeun utusan ti majapait, ti dinya kajadian gunem catur antara anu ngakukeun utusan ti Majapait jeung ti pihak karajaan Galuh. Ti pihak karajaan Galuh tetep ngadagoan nepi ka 7 poe sakumaha anu geus dirarancang tea, sedengkeun ceuk utusan nu ngakukeun ti Majapait kudu harita indit ka karaton Majapait kalawan nembongkeun surat anu dicap karajaan . Ku lantaran dina adu renyom eta pada-pada embung eleh, nya antukna kajadian garelut anu kiwari disarebut Perang Bubat.
Dina ieu hal urang lenyepan kumaha posisi Gajah Mada anu sabenerna? Nu datang ka eta tempat teh utusan anu ngaku-ngaku Patih Gajah Mada . Patih Gajah Mada anu asli harita disamunikeun ku kelompok nu ngayakeun makar ka dirina, kadatangan rombongan ti karajaan Galuh Kawali anu tujuanana rek ngadahupkeun antara Raja Hayam Wuruk jeung Putri Sunda, dijadikeun kasempetan ku maranehanana. Ieu hal dilantarankeun aya intrik politik anu memang teu resepeun kana ketak pulitikna Gajah Mada anu mangsa harita keur ngagedurkeun sumanget persatuan Nusantara.

RUMPAKA SATUTAS BUBAT
I. NYUNGSANG NA PAKEWUH NU SULAYA
Hampura ka balarea, lain rek megatkeun baraya katut rundayan tapi kitu igelna kahirupan nu geus kajamanan. Dina lolongkrang, renghap na nafas, nu tagiwur ku rasa, nyidem asmananing titis tulis, ngahanca lengkah pajueun hirup, sanggeus ngukur lampah. Muru ngetan seja nemonan pangangkir hiji raspati nu ngaguar tur mupuhuan Karajaan nu nelah tanah Majapait. Teu kaungkab dina rasa, teu kajudi dina hulu kolbu, estu mangsa nu nyerelek mawa poek. Sugan , pedah hate kebek ku kabungah diangkir ku pupuhu nagari anu didadasaran ku kameumeut rasa kacinta, tapi dalah di kumaha??? Anjog ka hiji tempat, eta mustika kabungah sirna, nu aya ngajadikeun hiji gurat kapeurih, kapait, jauh tina lukisan nu minuhan rasa nu dipiboga ku sakabeh manusa, nyatana ngagedur rasa katresna. Sanggeus apal pasungsang dina nyatana, ngabela hirup nangtungkeun hiji ajen pinajen, anu kacangkalak ku napsu kadunyaan, ngadhohirkeun nepi ka ngaleungitkeun, ngaku satria, nu aya nimbulkeun rasa haweuk, ngajauhan tur ngaragragkeun komara maranehanana nu moal leungit, geus ngawewejet nepi ka moal lila deui nagarana ancur tideuha tina jangji nu sulaya. Geura heug tarempokeun ku dulur-dulur sakabehna. Ahirna medar jurit pikeun ngabelaan basa nu cenah diangkir kalayan ngemban kaajegan nagara sewang-sewangan, ngaliurkeun rasa kaheman. Teu loba balad nu milu lumampah, matak teu kasebut tur teu bisa dilandi naha nu kitu teh perang? Da ceuk kuring luyuna mah disebut campuh garelut nu teu saimbang. Ngorolos nyalametkeun diri, paburencay, pikeun ngaleungitkeun raratan, aya nu salamet aya nu perlaya. Ngejat muru jalan ka kulonkeun malikan jalan nu geus kasorang, patebih jeung ingkang rama, dibarengan ku dalapan para dayang, teu kasusul teu kaberik, teu ngarasa aya nu ngudag, katipu ku panyamaran, malih rupa sangkar kurungan. Moal loba nu dicatur sanggeus tepi ka nagari deui, geus diniatan ti dituna moal arek ka Kaputren deui, seja lunta ngawisit diri, pikeun neangan jatining leumpang ka pamulangan. Na hiji dadampar ngarandeg rareureuh ( kiwari eta tempat disebut Randegan) teu jauh ti tempat ka luarna cai nu ngaburial lir kaluar tina tikoro ( kiwari disebut sanghyang tikoro sanes sanghiang tikoro nu aya di walungan Citarum tapi torowongan alam nu aya di walungan Cijolang nu ngawates antara wewengkon Jawa Barat jeung Jawa Tengah panjangna kurang leuwih 500 meteran). Maju deui lalampahan, mangsa nu aya harita maju ka sareupna, dina gembolan dikaluarkeun makuta ( kiwari eta tempat katelah Kampung Kuta), ciciren putri nagari. Bubuara di dinya rada lila, nempatan sedong dina batu ( kiwari eta tempat katelah Kampung Sodong), bisa mamprak sila nu tumaninah komo deui pami emok. Timbul kasono na hate hayang lunta, nempo nagara tapi haben ditahan, dikuat-kuatkeun, teu mere beja ka sasaha , nya kitu deui ingkang rama waktos tepang di Cigurandil meupeujeuhan ulah rek mulang deui ka Karajaan.
Mending nyidem ngasah diri jeung deui mupus tapak, sangkan teu diudag-udag ku prajurit urang Majapait. Sabab lamun arapaleun urang teu perlaya tangtu urang Majapait teu weleh nyusul sangkan bener-bener urang perlaya pikeun ngamusnahkeun ingkang rama jeung kula, nya nyamuni tina iburna urang sakabeh perlaya, antukna boh ingkang rama Prabu Linggabuana boh kula teu marulang deui ka Kawali, da tinangtu di Galuh aya deui nu mupuhuan, ngan hanjakal, deuleu ku maraneh kabeh kajadianana ngajadikeun nyatru kabuyutan antara Majapait (Jawa) jeung Galuh (Sunda), sanajan enya hal eta kaasup manusiawi, tapi lain eta nu dipiharep.
Euweuh deui nu diseja pikeun nyungsi sajatining diri, eta nu diteangan, hayang apal ka mana jatining diri pangbalikan. Porosot tarumpah kamenakan, ngalepaskeun kadunyaan, ngabagawan ngahiap mapag ka nur jatining diri. Teu ngalandi diri, teu nembongkeun diri, da euweuh nu nganyahoankeun yen kuring Dyah Pitaloka. Kula nu nyungsi diri putri sajati terah Galuh Pakuan.
Dina sajeroning ngalalana, hiji wanci kula leumpang semu ngidul meuntas walungan anjog ka hiji mumungggang pasir nu kiwari nelah Dayeuh luhur ( hiji tempat kaasup wewengkon Jawa Tengah), pilemburan nu pinuh ku tangkal kawung. Ari jaganing geto di dinya nelah sideumna Prabu Siliwangi, eta ge tetep miceun-miceun salasah, teu jauh ti dinya peuntaseunana deukeut-deukeut ka pulo Majeti, tapi kula teu nincak ka dinya, mulang deui ka Sedong (kampung Sodong). Hiji mangsa kula lugay ka beh kaler, anjog ka hiji tangkal nu keur pinuh ku buahna, ciibun katojo panonpoe, katempona lir inten (ti harita eta tangkal nelah tangkal saninten). Kungsi deui kula molohok tur ngarasa aneh aya kadu cucukna parondok pisan (ku hal eta di dinya nelah jadi lembur Kadu Pandak).
Kula teu incah balilahan tetep tumetep di sakuriling eta tempat nu kiwari katelah KAMPUNG KUTA, nu teu jauh ti KAMPUNG SODONG ayeuna.

II. SAADEGAN TINA LALAKON
Dasar nu geulis teu pupus ku kageulisanana mangsa ngarundaykeun rambutna dina leuwi, bari ngeueum sadadaeun, dampalna napak dina batu. Rambut baseuh diangir , diluluntur ku daun dadap cangkring, diberesihan ku kembang campaka munding seungit ngadalingding satungkebing leuwi, warna-warni kukupu ngurilingan Nyi Putri tedak menak ti Galuh nu keur ngalunta ngarereb di hiji tempat Sedong pamulihan.
Tina eta kajadian unggal taun dina hiji mangsa nu maneuh, kukupu warna-warni ti saban madhab daratang ka eta tempat murulang deui lir kawas nu geus ditulisan, jaganing geto eta tempat katelah PANULISAN ( kiwari eta tempat kaasup ka wewengkon Banjar).

III. NGAWISIK DIRI
Mangsa na lumampah, kula ngebrehkeun ka balarea. Satutas kajadian anu nimbulkeun rasa hemeng dina pikiran, nu nyangkaruk dina batin, nu hese disingkahkeun, ngemu kapanasaran, jauh tina sawangan tapi nyatana kitu.
Bubat geus ngaguratkeun na jiwa nurih hate kula sangkan neuleuman tina ieu kajadian, murugulna kahayang nu teu sapagodos jeung Ki Lanceuk di Galuh nu teu satuju leumpang milampah pikeun indit ka Majapait, nemonan pangulem Ingkang Rai nu nelah Hayam Wuruk. Kula karek eunggeuh ngarumpak kapamalian awewe nemonan lalaki, Ahirna kula lumampah, leumpang muru ka beh kidul sangkan anjog ka laut kidul seja muru ka hiji wewengkon, nya Cijulang anu dituju leumpang ngembat kungsi eureun di Jati Tujuh ngarereb di hiji guha bari neda-neda ka nu Agung, Si Nyai Dyah Pitaloka neneda sangkan salamet tepi ka nu dituju wates Galuh nu cirina cai ngocor lir tina tikoro ( torowongan alam nu aya di walungan Cijolang nu kiwari jadi wates antara wewengkon Jawa Barat jeung Jawa Tengah). “Anaking Ama lain tega teu babarengan dina lunta, Ama yakin jeung boga kayakinan, hidep bakal tepi ka nu diseja”.
Kula, ahirna tepi ka nu dijugjug nya ka Cijulang tea, di Cijulang tumetep teu mulang ka Kawali, bari kalan-kalan dina sajeroning ngalalakon, sok rajeun Kula leumpang ka sejen wewengkon.